محمد میرزایی- رئیس امور بهینه سازی تأسیسات و تجهیزات    سعید شمسعلی زاده- کارشناس بهینه سازی تأسیسات و تجهیزات

بر اساس مطالعات انجام‌شده سهم مصرف انرژی در بخش ساختمان نزدیک به 40درصد از کل مصرف انرژی کشور است که سال به سال هم در حال افزایش است. انرژی مصرفی ساختمان‌ها در ایران به ازای هر مترمربع نزدیک به 600 کیلووات‌ساعت است، حال‌آن‌که این عدد برای اروپا 150 و در کشور‌های اسکاندیناوی که 10 ماه سال در هوای سرد زندگی می‌کنند 60 کیلووات‌ساعت بر مترمربع است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش‌تر موتورخانه‌های کشور وضعیت نامناسبی دارند که دلیل اصلی آن رعایت نکردن اصول درست در طراحی، انتخاب تجهیزات متناسب، نصب و راه‌اندازی، بهره‌برداری، راهبری و نگه‌داشت موتورخانه و نبود بازرسی و نظارت درست در این موارد است. برای نمونه براساس نتایج پژوهشی که در سال 1393 در استان خراسان رضوی برای بررسی عملکرد 210 موتورخانه در 84 سازمان که روی هم دارای 479 دیگ و مشعل بوده‌اند صورت گرفت، در 82درصد موارد به دلیل تنظیم نبودن مشعل احتراق به شکل ناقص بوده است و 97درصد دودکش‌ها دمپر بارومتریک نداشته‌اند و در 95درصد موارد دمای ترموستات به درستی تنظیم نبوده است.

طرح معاینه فنی موتورخانه و مشعل ساختمان گامی لازم و الگویی مناسب برای بهینه‌سازی مصرف سوخت و از بین بردن ایرادات موتورخانه‌ها در سراسر کشور  است. معاینه فنی موتورخانه‌ها و به دنبال آن تنظیم مشعل و سایر تجهیزات موتورخانه و از بین بردن ایرادهای فنی یافت‌شده، روش بسیار سودمندی برای کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید گازهای آلاینده و سمی است و هم‌زمان با كاهش آلودگي هوا و ارتقاي سطح سلامت، ايمني و رفاه ساكنان، نزدیک به 5% تا 10% صرفه‌جویی در مصرف انرژی را نیز به همراه دارد. در همین راستا استاندارد ملی 16000 تدوین و اجرای آن الزامی شده است تا از این راه ممیزی، بهینه‌سازی و کاهش ایرادهای موتورخانه‌ها به شکل اصولی و با معیار ثابت و مشخص انجام شود. ارکان این استاندارد عبارتند از:

• بررسی کامل ساختمان موتورخانه و اجزای آن و تنظیم شناسنامه موتورخانه
• آنالیز محصولات احتراق خروجی از دودکش با دستگاه آنالایزر گاز و مقایسه آن با استاندارد
• تنظیم دقیق مشعل به منظور کاهش مصرف سوخت و گازهای آلاینده هوا
• اندازه‌گیری و متعادل کردن قدرت مکش دودکش برای بالابردن راندمان دیگ
• تهیه گزارش از مشکلات موتورخانه و اجزای قیدشده در استاندارد و راه‌حل‌ها
• ارائه گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه به سازمان ملی استاندارد

براساس مفاد این استاندارد مقررات کلی معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه‌ها شامل سه مرحله است:

• بازبینی عملکرد سیستم مولد انرژی شامل:

الف) بازبینی خط سوخت‌رسانی

ب)  تنظیم مشعل

پ)  بررسی وضعیت دودکش

• تکمیل شناسنامه فنی موتورخانه با استفاده از مشاهدات، اندازه‌گیری‌ها و آنالیزها
• تکمیل گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه با استفاده از نتایج مراحل قبلی و ارائه آن به سازمان ملی استاندارد ایران

بر اساس مفاد بند 5 استاندارد ملی 16000 به دنبال معاینه فنی دوره‌ای و انجام اصلاحات لازم تعیین‌شده در بند 6 آن، میزان CO و NO_X محصولات احتراق برمبنای هوای خشک نباید از مقایر تعیین‌شده در زیر بیش‌تر باشد:

• برای موتورخانه‌هایی که با گازطبیعی یا گاز مایع کار می‌کنند

الف) میزان منواکسید کربن نباید بیش از 100 میلی‌گرم بر کیلووات‌ساعت باشد

ب)  میزان NO_X محصولات احتراق تحت شرایط معاینه فنی دوره‌ای نباید بیش از 170 میلی‌گرم بر کیلووات‌ساعت باشد

• برای موتورخانه‌هایی که با گازوئیل کار می‌کنند.

الف) میزان منواکسید کربن نباید بیش از 110 میلی‌گرم بر کیلووات‌ساعت باشد  

ب)  میزان NO_X محصولات احتراق تحت شرایط معاینه فنی دوره‌ای نباید بیش از 250 میلی‌گرم بر کیلووات‌ساعت باشد

پ)  میزان هیدروکربورهای نسوخته (HC) تحت شرایط معاینه فنی دوره‌ای به جز بیست ثانیه اول نباید از ppm10 بیشتر شود

ت)  عدد دود در تمامی توان‌های وروردی مشعل باید کم‌تر از یا مساوی یک باشد

مستندسازی یکی دیگر از ارکان بسیار مهم و کارساز در این استاندارد است که اگر درست و دقیق برمبنای آن‌چه در استاندارد قید شده انجام شود کمک بسیار بزرگی به مدون کردن داده‌های آماری موتورخانه‌ها در سراسر کشور و امکان بررسی، تجزیه و تحلیل و پایش مداوم وضعیت کارکرد موتورخانه‌ها را فراهم می‌کند.

نوشتن دیدگاه